Deprem; başlangıç noktası yerin içinde bulunan, doğal nedenli yer kabuğu devimi yani hareketidir. (BSTS / Yerbilim Terimleri Sözlüğü 1971’göre)
Doğanın bir parçası olan depreme karşı önlemler almak, hasarları ve can kayıplarını en aza indirgemek ise bizim (yöneticilerin, idarenin, işverenin, mühendislerin, işçinin kısacası tüm toplumun) elimizdedir.
Biz inşaat mühendislerinin bir yapıyı tasarlarken veya uygularken en başta göz önüne aldığı tehlikenin ta kendisi depremdir. Ancak unutulmamalıdır ki; depreme dayanıklı yapılar yapmak ve can kayıplarını önlemek yine bizlerin elindedir.
Ülkelerde bu konuya verilen hassasiyete ve yapılarda alınan önlemlere göre, depremlerin oluşturduğu hasarlar ve can kayıpları değişkenlik gösterir. İyi yapılaşmanın olduğu bir yerde büyük bir depremin yaratacağı hasar ve can kaybı; kötü yapılaşmanın olduğu bir yerde daha küçük bir depremin yaratacağı hasar ve can kaybından çok daha az olabilir.
Canlıya verilen önemin paranın üzerine çıktığı, eğitimin önem verildiği, yozlaşmamış dolayısıyla bilinçli ve etik değerlerin ilk planda olduğu toplumlar her zaman bu konuda bir adım önde olacaklardır. Bir toplumda 3 – 5 kişinin cebine fazladan girecek para, ileride yaşanacak can kayıpları düşünülmeden yapılan rantlar gün geldiğinde sizin çocuğunuzun, torununuzun veya herhangi bir canlının yaşamını sona erdirebilir.
Bu konuda uzun uzadıya, bir bilinç sağlanması açısından bir kitap dahi yazılabilir ancak biz tanımını yaptığımız depremi ve bazı kavramları ele alarak ve bazı ilave kaynaklar sunarak yazımızı bitireceğiz.
İlk önce deprem büyüklüğü ve depremin şiddeti arasındaki farkı açıklayalım:
Depremin Şiddeti; en kısa haliyle depremin meydana getirdiği etkiler ile ilgilidir. Başlıca “Mercalli” ve “Medvedev – Sponheur – Karnik” isimlerindeki “Şiddet Cetvelleri” kullanılarak depremlerin şiddet derecesi belirlenir. Deprem şiddeti gözlemsel verilere dayanır. Yani bir bölgede oluşan depremin şiddeti; depremin canlı – cansız her şey üzerinde ne kadar bir etki yarattığı gözlemlenerek, belirttiğimiz “Şiddet Cetvelleri” yardımıyla belirlenir. En yaygın kullanılan “Değiştirilmiş Mercalli Cetveli”dir.
Depremin Büyüklüğü; en kısa haliyle depremin açığa çıkardığı enerji ile ilgilidir ve açığa çıkan enerjinin ölçümüyle belirlenir. “Richter Ölçeği Yöntemi” veya diğer adıyla “Yerel Magnitüd Ölçeği” ve “Moment Magnitüd Yöntemi” depremin büyüklüğünü belirlemek için en çok kullanılan 2 yöntem olmakla beraber günümüzde “Moment Magnitüd Yöntemi”, “Richter Ölçeği Yöntemi”nin yerini almıştır. “Moment Magnitüd” yöntemi, deprem büyüklüğünü ölçmek için kullanılan en güvenilir yöntemdir ancak yine de “Richter Ölçeği” yaygın olarak kullanılmaya devam etmekte olup büyük öneme sahiptir. Deprem Büyüklüğü aletsel verilerle sağlanır.
“Magnitüd” deprem büyüklüğünü ölçmekte kullanılan bir değerdir. “Deprem Magnitüdü” aynı zaman “Deprem Büyüklüğü” anlamına gelir.
“Deprem Büyüklüğü” ve “Deprem Şiddeti” arasında bir takım bağıntılar çıkarılmış olsa da; bu iki kavram birbirleri hakkında fikir vermez.
Örnek verecek olursak; Türkiye’de 7 Richter büyüklüğünde bir deprem mercalli şiddet cetveli’nde 9’a,hatta 10’a karşılık gelirken, Japonya’da aynı büyüklükte bir deprem mercalli şiddet cetveli’nde 8’e karşılık gelebilir. (Coşkun İşçi’nin hazırlamış olduğu “Deprem Nedir ve Nasıl Korunuruz” isimli çalışmadan alıntı)
“Günümüzde, teknolojik imkanların sağladığı veri iletişim hızının deprem dalgalarının yer içinde ilerleme hızından binlerce kat daha yüksek olması sayesinde deprem erken uyarı sinyalinin
zamanında üretilmesine, istenen yerlere ulaştırılmasına ve gerekli tedbirlerin alınmasına imkan vermektedir. Bu sistemlerin kurulum maliyetleri ile depremlerin oluşturabileceği muhtemel zararlar karşılaştırıldığında deprem erken uyarı sistemlerinin ne denli etkin oldukları da ortaya çıkmaktadır. Bu sistemler için yapılacak üç-beş milyon liralık yatırım sayesinde büyük depremlerde oluşabilecek milyarlarca liralık zaran yanında can kayıpları da önlenebilmektedir…” (İstanbul Teknik Üniversitesi Vakfı Dergisi, “Deprem” konulu 66.sayısından alıntı)
Ek olarak: Videoyu izlemenizi kesinlikle tavsiye ediyoruz.
Konu ile ilgili faydalı olacağını düşündüğümüz bazı kaynaklar:
İstanbul Teknik Üniversitesi Vakfı Dergisi, “Deprem” konulu sayısı.
Siz de fikrinizi belirtin